Le Dersim, à l'est de la Turquie, fut longtemps terre d'asile et de tolérance. Les Églises chrétiennes cohabitaient avec les lieux sacrés des Alévis. Cet alévisme du Dersim pourrait être une synthèse arméno-iranienne restée liée aux croyances du zoroastrisme. Cette culture fut la victime du génocide et de l'ethnocide. Le livre a également pour but de renouer les liens entre Alévis et Arméniens. ©Electre 2024

Ermeniler için, Dersim, Dogu Anadolu'nun efsanelerle ve sirlarla çevrili bölgesi. Uzun bir zaman merkezi iktidara karsi gelenlerin siginma topragi olan bu bölge günümüz Türkiye'sinde Tunceli adiyla bilinmektedir. Zaza ya da kürtçe dillerinin ve ermeni dilinin konusuldugu hosgörünün ve çesitliligin topragi. Manastirlar ve Hiristiyan kiliseler, Alevilerin kutsal mekânlari ile birbirlerine karisirdi, kadinlar ve erkekler dogaya karsi saygi ve sevgiyle bir bütün olarak yasarlardi.

Dersim aleviliginin kökeni Iran kültürel alanina ait olup, mitraizm'e ve ermeni paganizm diye adlandirabilecegimiz ermeni avatarina baglidir. Ermenilerin yadsinamaz bir kisminin, Zerdüstlükten gelen eski pagan inançlarina bagli kalarak, Hiristiyan bir 'cila' altinda kalmayi kabul etmis olmalari mümkün müdür ? Ayni sekilde, sii sufi bir 'cila' ile Dersim'e yerlesen iran halklari için de bu soru sorulabilir. Dersimi Aleviler ve Ermeniler barbarligin darbeleri altinda ölümlü ortak bir kadere sahipdir. Yaklasik yirmi yil ara ile bir soykirim ve bir etnik kirim, 'türk saf kani' politikasinin savunuculari tarafindan çok korkulan Dersim'in kültürel çesitliligi, yok edilmistir. Ermeni ve Alevi, insanliga karsi islenen bu suçlarin kurbanlari olduklarinin taninmasi için birlikte mücadele etmekte ortak bir çikarlari var olmaktadir. Bu trajik olaylardan sonra, dostluk zincirinin halkalari kirilmis ve Dersim Alevileri kanli katliamdan kurtarabildikleri Ermenileri aralarinda saklayip, kendilerine dâhil etmislerdir Bu kitap, bu halkalari tekrar birlestirmek için yazilmistir.

"Günesin Ogullari" ile birlikte, Erwan Kerivel Ermeniler ve Dersimi Aleviler arasindaki akrabaliklari ve kültürel farkliliklarini ortaya koymaktadir. Oysa ki, Ermenilerin derin kökenlerini ve özellikle zihniyetlerini belirleyen paganizm özlerini aydinlatan nadir bir isikdir.

Denis Donikian